سره‌گرایی، تمایل به یک جامعه زبانی یا بخشی از آن برای حفظ زبان یا پاک کردن آن از عناصر خارجی یا ناخواسته است. سره‌گرایی در همه سطوح زبان ظاهر می‌شود، اما ظهور اصلی آن در واژگان است. از نظر سره‌گرایان، تلاش برای خالص کردن زبان، تلاش در راستای برتری زبان و در نتیجه اعتلای شان آن است. این پدیده قدمتی بیش از زبانشناسی نوین دارد. اغلب سره‌گرایان با غنی‌سازی واژگان از طریق گویش‌ها موافقند، چرا که به این وسیله می‌توانند نشان دهند که زبان دارای منابع خودی و بی‌نیاز از منابع خارجی است. یکی از مولفه‌های سیاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سره‌گرایی منطقی و متعادل است.
کتاب سره گرایی زبانی اثر نگار داوری توسط انتشارات هرمس در 151 صفحه به چاپ رسیده است. پژوهش حاضر تلاشی است برای معرفی سره‌گرایی زبانی در چارچوب نظریه‌ای از ارزش‌ها و با تکیه بر ابعاد تقابلی و تطبیقی آن. بر این اساس، نگارنده نخست پیشینۀ مطالعات سره‌گرایی را بازگو و آن‌گاه آرای مکاتب مختلف زبانشناسی را دربارۀ سره‌گرایی بررسی کرده است. در ادامه به تفکر در مبانی نظری و ریشه‌های سره‌گرایی پرداخته است. در همین فصل ضمن شرح سایر مفاهیم مرتبط با سره‌گرایی چارچوبی نظری برای فهم انگیزه‌های سره‌گرایی معرفی و آن‌گاه مداخله‌های سره‌گرایانه در زبان را طبقه‌بندی کرده است. «سره‌گرایی در برنامه‌ریزی زبان»، «شرایط ظهور سره‌گرایی و رابطه آن با برخی فرآیندها و پدیده‌های ناشی از برخوردهای زبانی»، «مطالعه سره‌گرایی به عنوان یک پدیده جهانی» و «سره‌گرایی در ایران» از دیگر عناوین کتاب است که با جمع‌بندی از مباحث مطرح شده به پایان می‌رسد.
پیشگفتار نویسنده
اثر حاضر با عنوان سره‌گرایی زبانی یکی از موضوعات مطرح در رشته جامعه‌شناسی زبان است. به بیان دقیق‌تر، سره‌گرایی زبانی موضوعی است که بیشتر به حوزه برنامه‌ریزی زبان که از زیر شاخه‌های اصلی جامعه‌شناسی زبان است مربوط می‌شود. در واقع، سره‌گرایی زبانی یکی از ایدئولوژی‌های ممکن برنامه‌ریزی زبان است. حوزه مطالعاتی برنامه‌ریزی زبان از جمله شاخه‌های بسیار میان رشته‌ای زبانشناسی است که کمتر مورد توجه نظام‌مند وزبان‌شناسانه قرار گرفته است. به هر روی با توجه به اینکه زبانشناسی، در صدد توصیف و مطالعه واقعیت‌های زبانی است، لازم است این گونه مطالعات و از جمله سره‌گرایی موضوع بررسی‌های زبان‌شناختی قرار گیرد؛ چراکه سره‌گرایی یک ایدئولوژی تقریبا همیشه حاضر در طول تاریخ زبان‌های جهان بوده است. کتابی که پیش رو دارید حاصل این نوع نگاه به پدیده سره‌گرایی است. مبنای نظری این پژوهش از ترجمه و بازاندیشی کتاب Linguistic Purism جورج توماس گرفته شده است. این مبنا در بررسی ایدئولوژی سره‌گرایی در سیر تحولی زبان فارسی و سنجش نگرش‌های سره گرایانه گروه‌هایی از فارسی‌زبانان مورد استفاده قرار گرفته است. امید است که این گام کوچک و ابتدایی در حوزه نظام‌مند کردن مفاهیم برنامه‌ریزی زبان بویژه برنامه‌ریزی زبان فارسی مفید واقع شود.
از آنجا که این اثر به عنوان بخشی از یک طرح پژوهشی وسیع‌تر، در فرهنگستان زبان و ادب فارسی انجام شده است، بر خود لازم می‌دانم که از ریاست محترم و دبير مكرم این سازمان و نیز دکتر علی اشرف صادقی تشکر کنم. سپاس ویژه اینجانب از جناب آقای لطف‌الله ساغروانی، مدیر محترم انتشارات هرمس است که به چاپ و انتشار این اثر همت گماردند.
نگار داوری اردکانی
اردیبهشت ۱۳۸۷