اولا رنج، زیباشناختی است و پیدایش آن تقدم دارد بر آگاهی و ادراک شناختی. آنچه که ما شناخت می گوییم موخر و مسبوق به رنج است و بهتر است بگوییم در انسان ادراک زیباشناختی مقدم بر شناخت است. نکته دوم، بحث تربیت پذیری و فناوری است.فناوری برای تسهیل دستیابی به منابع طبیعی مورد نیاز برای دفع رنج پیدا شده و سهولت و بقا و آرامش ایجاد می کند. از نظر تاریخی، زیبایی و سهولت هر دو ارزشهایی بودند که در فناوری، انسان دنبال می کرده ولی کم کم فناوری معطوف به سهولت شد و راه فناوری از هنر که معطوف به زیبایی است جدا شد. این جدایی میان علم و فناوری و هنر و اخلاق و دین قصه پر غصه مدرنیزاسیون است که در جای خود باید طرح بشود.اصالت با هستی است و دفع رنج باعث حرکت می شود، ولی تداوم حرکتش می تواند دفع رنج باشد یا رنج بیشتر و یا لذت بیشتر. رنج از این نظر که عامل حرکت است خود خیر است، ولی قلمرو آن را باید در نظر گرفت که به رنجها و محنتهای بیشتر و پیچیده تر منجر می شود یا با سطوح متنوعی از لذتهای متنوع همراه خواهد بود. از طرف دیگر باید توجه داشت که وقتی رنج را از خود دفع کردم و از مزه لذت بخش آن آگاه شدم در پی افزایش آن هستم. در نتیجه یک نوع خودپسندی را دنبال می کنم که تا اندازه ای دیگران را به رنج می اندازم و حدود و احترام آنها را رعایت نمی کنم تا رنجهایی را بر خود هموار کنم.
.
?رنج از این نظر که عامل حرکت است خود خیر است.اندیشه های سنتی و شرقی بر پذیرش رنج و تسلیم در برابر نیروهای طبیعی و فوق طبیعی مداخله گر در رنج تأکید میکنند. حاصل این نوع نگرشها، یأس و نا امیدی و تقدیرگرایی و جبرگرایی و استبداد پذیری است,در حوزه زیبایی شناسی در مواجهه با رنج، بحث طبقه بندی مطرح می شود. چه چیزی باعث رنج می شود؟ چه چیزی باعث لذت می شود؟ چه چیزی بیشتر باعث رنج می شود؟ و چه چیزی کمتر باعث رنج می شود؟ آنچه مهم است یک رنج کمتر برای لذت بیشتر و یا یک رنج بیشتر برای لذت کمتر است. اساس هستی شناختی در عدالت است. بعضی از رنج ها مجاز و بعضی از رنج ها ممنوع است و علم آنها باید در میان ما باشد. این میزان باید رعایت شود.
.
?سخت ترین کار انسان، رعایت عدالت است. میزان را کشف کردن و متناسب با آن رفتار کردن باید غایت علم و فناوری باشد. چون ارزش اصلی در تفکر اسلامی، عدالت است. هستی و نیستی با هم هستند. لذت و رنج با هم هستند و زمانی که می خواهیم به جاودانگی فکر کنیم یا رنج جاودانه است یا لذت جاودانه. این انسان است که انتخاب می کند به کدام سمت برود.