- نویسندگان کتاب: پیتر برگر و توماس لاکمن
- پروژهی درس مبانی جامعهشناسی (استاد:دکتر سارا شریعتی مزینانی)
- پژوهشگر: کمال رضوی
- دیماه ۱۳۸۶
۱ـ مقدمه: مسالهی جامعهشناسی شناخت
کتاب «ساخت اجتماعی واقعیت» که در دههی ۱۹۶۰ تالیف شده است، آان چنان که در عنوان این کتاب نیز تصریح شده، در چارچوب جامعهشناسی شناخت قرار میگیرد. اما آنچه برگر و لاکمن از خلال مباحث این کتاب دنبال میکنند، چیزی فراتر از ارائهی «رسالهای درجامعهشناسی شناخت» است. اگر بخواهیم به طور مشخص برخی اهدافی که برگر و لاکمن در این کتاب دنبال میکنند، را نام ببریم، میتوان موارد زیر را برشمرد:
- ارائهی تعریفی جدید از ماهیت و دامنهی جامعهشناسی شناخت
- تبدیل جامعهشناسی شناخت به کانون اصلی نظریهی جامعهشناختی
- ایجاد پیوند بین نظریات دورکیم، مارکس، وبر، مید و شوتس
- ارائهی نظریهای تلفیقی برای پیوند سطوح خرد و کلان در جامعهشناسی
- اعادهی حیثیت از «عامل انسانی» به عنوان سازندهی واقعیت اجتماعی در برابر نگرش مکانیکی مکاتب کارکردی و ساختاری و مارکسیستی به عامل انسانی
شاید بتوان گفت کتاب «ساخت اجتماعی واقعیت» زمینهای را فراهم کرد که گروهی از جامعهشناسان رادیکال فرصتی برای بیان دیدگاههای خود بیابند؛ هرولد گارفینکل تقریباً همزمان با انتشار این کتاب، به ارائهی مقالات خود پیرامون روششناسی مردمنگارانه پرداخت و سایر روششناسان مردمنگار که معتقد بودند جامعهشناسی به جای ابداع ساختمانهای نظیری پیچیده باید اشتغال خود را به شناخنت زندگی روزمره مردم متمرکز سازند، دیدگاهی که برگر و لاکمن در خصوص تغییر دامنهی جامعهشناسی شناخت از شناخت عقاید و باورها به شناساییهای روزمره ارائه کرده بودند را به تمام حوزهی جامعهشناسی تعمیم دادند و اعلام داشتند که اساساً کار جامعهشناسی چیزی جز تشریح همین شناساییهای روزمرهی مردم جامعه نیست.
در ادامهی بحث حاضر، پیش از آنکه وارد متن اصلی کتاب شویم، تمرکز خود را بر تشریح اهداف پنجگانهی فوق قرار میدهیم؛ چرا که به گمان نگارنده، کتاب «ساخت اجتماعی واقعیت» چیزی جز تلاش برای اثبات امکانپذیری اهداف فوق نیست؛ همچنانکه دورکیم، کتاب خودکشی خود را برای اثبات امکانپذیر بودن به کار گرفتن قواعد و روش جامعهشناسی ارائه کرد، به نظر میرسد که برگر و لاکمن نیز مواضع خود در خصوص جامعهشناسی را در مقدمه و موخرهی کتاب بیان داشتهاند و متن کتاب در حقیقت کوششی نظری برای اثبات امکانپذیر بودن این نوع نگرش به جامعهشناسی شناخت و، به طور کلی، جامعهشناسی است.