جامعه شناسی سیاسی

آنچه در ادامه می‌آید، ارائه بحثی است برای کلاس درس جامعه‌شناسی دموکراسی و استبداد (دکتر اجتهادی) که در فروردین ۱۳۹۴ انجام گرفته. موضوع بحث، فلسفه پیدایش، نظریه‌ی سیاسی و اشکال تاریخی دولت است. سه محور اصلی بحث عبارتند از: الف. مباحث مقدماتی؛ ب. نظریه‌های دولت؛ پ. اَشکال و سیر تطور تاریخی دولت.

در مباحث مقدماتی، ریشه‌ی واژه‌ی دولت، ویژگی‌های صوری دولت مدرن، نسبت دولت با مفاهیم دیگر و جوامع بی‌دولت و سابقه‌ی پیدایش دولت مورد بحث قرار گرفته‌اند. در نظریه‌های دولت، نظریه‌های ماقبل مدرن دولت (شامل: افلاطون: دولت به مثابه نهاد تربیتی، ارسطو: دولت برای سعادت و فضیلت، دولت مختلط در اندیشه‌ی سیاسی روم، سنت اگوستین: دولت آسمانی؛ دولت زمینی، سنت آکویناس: تلائم نظم الهی و نظم انسانی، اقتدار کلیسا بر دولت و نظریه‌ی حکومت عرفی) و نظریه‌های دولت مدرن (نظریه‌های حقوقی و هنجاری شامل نظریه‌ی دولت مطلقه، نظریه‌ی دولت مشروطه، نظریه‌ی اخلاقی دولت، نظریه‌ی طبقاتی دولت، نظریه‌ی کثرت‌گرایی ـ  در مقابل نظریه‌های جامعه‌شناختی و تاریخی) مورد بحث قرار گرفته‌اند. بحث اَشکال و سیر تطور تاریخی دولت نیز مشتمل بر سرفصل‌های زیر است: اشکال تاریخی دولت ماقبل مدرن؛ اشکال تاریخی دولت مدرن؛ سیر تاریخی دولت مدرن؛ ویژگی‌های اَشکال مختلف دولت مدرن؛ سیر تاریخی دولت مدرن در ایران.

پژوهش پیش رو تلاشی برای بررسی پیامدهای اجتماعی دوره‌ی خدمت سربازی در بعدی خاص (جامعه‌پذیری) می‌باشد که با توجه به فقدان تحقیقات پیشین، با بکارگیری تئوری زمینه‌ای صورت‌بندی شده است. روش‌های تئوری زمینه‌ای شامل رهنمودهایی برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها برای ساختن چارچوب‌های نظری برد میانه است. تئوری زمینه‌ای یک روش تحقیق کیفی است که یک سلسله رویه‌های سیستماتیک را به کار می‌گیرد تا نظریه‌ای مبتنی بر استقراء درباره پدیده‌ای ایجادکند. در تئوری زمینه‌ای، مراحل نظریه‌پردازی، گردآوری و تحلیل داده‌ها در هم‌آمیخته هستند و به سختی می‌توان مرزی بین این مراحل ترسیم کرد.