خلاصه
در این مقاله ابتدا به تجارب کشورهای اروپایی درزمینه ارائه خدمت به سالمندان پرداخته می‌شود، سپس به نتایج یک اجلاس که به همت اتحادیه اروپا برای ارائه خدمات مؤثر به سالمندان کشورهای مطبوع اش برگزارشده اشاره می‌شود. بعدازآن به فهرست بهترین کشورهای موفق در این زمینه و عوامل موفقیت آنان پرداخته می‌شود و درنهایت به تجارب و سیستم یک کشور موفق در حوزه خدمت‌رسانی به سالمندان اشاره می‌گردد.
مقدمه
پیری در عین سلامتی جسمی و روحی حق تمام افراد دنیا می‌باشد. چنین حقوقی به بهره‌مندی از زندگی فعال و رضایت‌بخش اجتماعی، مشارکت، داشتن دسترسی عادلانه به سیستم‌های بهداشتی و درمانی باکیفیت خوب و ارائه پشتیبانی کافی از مراقبان گسترش می‌یابد. در این میان اروپا جایگاه خاصی دارد؛ ازیک‌طرف به خاطر وضعیت اقتصادی و اجتماعی مطلوبی که در این قاره حاکم است به‌خصوص در اروپای غربی، باعث شده است بتوانند خدمات خوبی برای شهروندان سالخورده خود ایجاد نمایند. از طرف دیگر امید به زندگی در این قاره بالا است و از آن‌سو میزان فرزند آوری و نرخ رشد جمعیت پایین، که این باعث افزایش نرخ افراد سالمندان در این کشورها شده است.
تغییر جمعیتی که اتحادیه اروپا با آن روبه‌رو است به معنای آن است که در دهه‌های آینده تعداد بیشتری از کارگران مسن، بازنشستگان و افراد بسیار مسن در آن وجود خواهد داشت. همچنین انتظار می‌رود تغییراتی در ساختارهای خانوادگی، مشارکت‌ها و نقش‌های جنسیتی ایجاد شود که این امر می‌تواند به سزایی در کیفیت زندگی جمعیت اروپا و افراد مسن‌تر داشته باشد. این تغییر پیری عواقب عمیقی برای نیروی کار، سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی، ظرفیت غیررسمی و رسمی مراقب و جامعه خواهد داشت و پاسخ‌گویی و اقدامات فوری سیاست در کشورها ازجمله برنامه‌ریزی خاص، افزایش پشتیبانی و بهبود خدمات را ضروری خواهد کرد.
تجارب اروپا در ارائه خدمات روان‌شناختی به سالمندان
تجربه کشورهای اروپایی درزمینه خدمات‌رسانی به سالمندان چه روان‌شناختی و چه غیر روان‌شناختی چند درس مهم به ما می‌دهد؛
اول اینکه ارائه این خدمات نیازمند بودجه مالی قابل‌توجهی می‌باشد که این خود نیازمند داشتن اقتصاد قوی می‌باشد. خلاصه کلام اینکه کشورهایی که ازلحاظ مالی و اقتصادی در وضعیت بهتری هستند، واضح است که خدمات اجتماعی بهتری به سالمندان خود ارائه می‌دهند.
دوم اینکه در کشورهایی که درزمینهٔ ارائه خدمات مناسب به سالمندان موفق بوده‌اند، خدمات روان‌شناختی از سایر خدمات جدا و منفک نبوده است، هدف خوب زیستن فرد سالمند است که این امر تابع حمایت همه‌جانبه سازمان‌های دولتی و مردم‌نهاد از سالمندان می‌باشد
سوم اینکه برای ارائه خدمات مناسب به سالمندان نیازمند سیاست‌گذاری‌هایی در سطح کلان هستیم. تجربه اروپا نشان می‌دهد که کشورهایی که خدمات بهتری به سالمندان ارائه می‌دهند در سطح ملی یک اهتمام قوی برای حمایت از قشر سالمند وجود دارد، به‌طور مثال در اروپا جدای از اینکه تک‌تک کشورها سیاست‌های کلان خود را برای حمایت از سالمندان دارند، اتحادیه اروپا هم به‌عنوان یک‌نهاد قدرتمند سیاست‌هایی را برای کشورهای عضو خود تدوین کرده و به‌طور مداوم اجلاس‌هایی در این زمینه برگزار می‌کند.
اجلاس “سلامت روان و بهزیستی در افراد مسن- ایجاد آن اتفاق می‌افتد“
در اجلاس که باهدف سلامتی روان و بهزیستی در سالمندان، توسط کمیسیون اروپا و وزارت بهداشت و امور اجتماعی اسپانیا برگزار شد، سخنرانان و شرکت‌کنندگان نکات زیر را به‌عنوان نتیجه‌گیری برای اجلاس مطرح کردند:
- پیر شدن جمعیت اروپا در دهه‌های آینده به سیاست‌های بیشتر و بهتری برای اطمینان از سلامت روانی و بهزیستی در این جمعیت رو به رشد نیاز دارد.
- سن گرایی، کلیشه‌های منفی و نگرش منفی در برابر سالخوردگان و سالمندان که هنوز هم وجود دارند باید متوقف شوند. علاوه بر این، شناخت عمومی بیشتر سوءاستفاده از سالمندان موردنیاز است.
- افراد مسن به‌عنوان گروه هدف ارتقاء سلامت روان باید به‌عنوان یک گروه گسترده و ناهمگن و متنوع شناخته شوند. تعریف افراد مسن فقط در محدوده سنی مشخص گمراه‌کننده است.
- تعادل بین آسیب‌پذیری و انعطاف‌پذیری در ارتقاء سلامت روان اساسی است.
- زنان مسن اغلب با خطرات خاصی روبه‌رو هستند که آسیب‌پذیری آن‌ها را به‌عنوان افراد مبتلابه مشکلات روحی و روانی و بهداشتی افزایش می‌دهد. سیاست‌های حمایت از آن‌ها و مداخلات برای جلوگیری از مشکلات سلامت روان و انزوا در زنان مسن باید تقویت شود.
- مداخلات برای جلوگیری از انزوای اجتماعی و تنهایی می‌تواند اقدامات مؤثر باشد، علاوه به راین نقاط قوت و عوامل انعطاف‌پذیری شخصی در سنین بالاتر باید در یک استراتژی سیاست یکپارچه موردتوجه قرار گیرد.
- افزایش مشارکت اجتماعی و مشارکت افراد مسن باید از اولویت‌های بسیار بالایی باشد تا با ارتقاء پیری فعال و کیفیت زندگی به روش جامع به نگرانی‌های زیر پاسخ داد: ۱٫ یادگیری مادام‌العمر، آموزش افراد مسن. ۲٫ عوامل روان‌شناختی و رفتاری سلامت، مانند خودکارامدی و نگاه مثبت به زندگی. ۳٫ عوامل اجتماعی و اقتصادی ۴٫ توجه به فعالیت‌ها و جنبه‌های فرهنگی، به‌عنوان‌مثال رقص، آواز، اوقات فراقت، لذت و…
- ارتقاء مشارکت‌های فعال، شبکه‌های همکاری و تبادل بین بازیگران این حوزه باید پشتیبانی و گسترش یابد؛ به‌عنوان‌مثال بین بخش تحقیقات، بهداشت و درمان و مراقبت‌های اجتماعی و سطح سیاسی( ملی تا محلی) به روش چند حرفه‌ای، چند رشته‌ای
- انتشار نتایج، نوآوری اجتماعی و ایده‌ها و رویکردهای نوآورانه در این زمینه موردنیاز است.
- تحقیقات ارتقاء سلامت روان مربوط به افراد سالخورده باید به‌منظور بهبود شواهد علمی تقویت شود و باید روی موضوعاتی متمرکز شود که پایه شواهد ضعیف‌تر باشد
- استفاده مناسب از دارو برای سلامتی و عملکرد بهینه روان در همه سنین اما به‌ویژه در افراد مسن بسیار مهم است.
بهترین و بدترین کشورها
هر‌ساله کشورهای دنیا ازنظر حمایت از سالمندان موردبررسی قرار می‌گیرند و یک رده‌بندی بر مبنای میزان توجه آن‌ها به وضعیت افرادی که بالغ‌بر ۳۰ سال در کشور کارکرده‌اند انجام می‌شود. در اغلب این سال‌ها کشورهای صنعتی به‌خصوص اقتصادهای توسعه‌یافته اروپای غربی و آمریکای شمالی در ابتدای فهرست قرار می‌گیرند زیرا اتحادیه‌های کارگری در این کشورها مطالبات خود را به‌سرعت به مقامات ارجاع می‌دهند و رسیدگی‌های قانونی هم در بدنه اجرایی کشور انجام می‌شود. اما در کشورهای فقیر و کشورهای کم‌درآمد خبری از مطالبات قانونی و عملکرد فعال اتحادیه‌های کاری نیست و هم افراد شاغل و هم افراد بازنشسته با مشکل تأمین معیشت روبه‌رو هستند.
به گزارش شاخص حمایت از سالمندی در سال گذشته کشورهای سوئیس، نروژ، سوئد، آلمان و کانادا پنج کشوری هستند که در ابتدای فهرست قرارگرفته‌اند و بیشترین حمایت از سالمندان رادارند. کشور هلند ازنظر حمایت از سالمندان در جایگاه ششم دنیا قرار دارد و کشورهای ایسلند، ژاپن، آمریکا و انگلیس به ترتیب جایگاه هفتم تا دهم فهرست را به خود اختصاص داده‌اند. یک بررسی اجمالی نشان می‌دهد تمامی کشورهای ابتدای فهرست، اقتصادهای توسعه‌یافته و صنعتی اروپا و آمریکا هستند و قرار گرفتن کشورهایی از قبیل شیلی و آرژانتین در میان ۳۱ کشور اول فهرست نشان‌دهنده تلاش پیگیر آن‌ها برای بهبود این شاخص در سال‌های اخیر است. در سال ۲۰۱۵ میلادی چین پنجاه و دومین کشور دنیا ازنظر شاخص حمایت از سالمندان بود و فیلیپین در جایگاه پنجاه دنیا قرار داشت. برزیل در این فهرست جایگاه ۵۶ و تاجیکستان جایگاه ۵۸ را به خود اختصاص داد. ترکیه هفتاد و پنجمین کشور این فهرست بود و ونزوئلا در جایگاه هفتادوشش قرار داشت. ۱۰ کشوری که در انتهای این فهرست قرار دارند عبارت‌اند از: عراق، اوگاندا، رو اندا، زامبیا، تانزانیا، پاکستان، ساحل غربی و نوار غزه، موزامبیک، مالاوی و درنهایت افغانستان.
چه مؤلفه‌هایی در تهیه شاخص لحاظ می‌شود
در تهیه این شاخص چهار مؤلفه مهم برای افراد سالمند در نظر گرفته می‌شود. این چهار مؤلفه عبارت‌اند از: امنیت درآمدی، وضعیت سلامت، توانایی و ایجاد فضایی که افراد مسن برای انجام مستقل فعالیت‌های روزمره خود به آن نیاز دارند. هر مؤلفه، دامنه امتیازی دارد و میانگین این امتیازها می‌تواند رتبه نهایی کشورها را ازنظر حمایت از سالمندان تعیین کند. البته هر مؤلفه چندین زیر‌مجموعه هم دارد. به‌عنوان‌مثال در بخش امنیت درآمدی چهار مسئله مهم در نظر گرفته می‌شود که این چهار مسئله عبارت‌اند از: پوشش درآمد بازنشستگی، نرخ فقر در دوره سالمندی، رفاه نسبی افراد سالمند و درنهایت سرانه درآمد ناخالص ملی. در بخش وضعیت سلامت سه زیر بخش وجود دارد که عبارت‌اند از: امید به زندگی بیش از ۶۰ سال، سلامت جسمی در سنین بالای ۶۰ سال و درنهایت سلامت روانی سالمندان. سومین مؤلفه مهم هم توانایی سالمندان است که دو زیر بخش امکان اشتغال در دوره سالمندی و وضعیت آموزش و سطح سواد سالمندان را شامل می‌شود و درنهایت در بخش شرایط مساعد محیطی هم می‌توان زیر بخش‌های ارتباطات اجتماعی، امنیت فیزیکی، آزادی فردی و دسترسی به وسایل حمل‌و‌نقل عمومی را در نظر گرفت.
عامل اصلی موفقیت کجاست
کشورهایی که بالاترین جایگاه را در فهرست دارند کشورهایی هستند که بیشترین حمایت اقتصادی و اجتماعی را از سالمندان می‌کنند تا بتوانند افراد سالمند را توانا و مستقل کنند. در این کشورها تلاش می‌شود که سالمندان برای انجام کارهای روزمره خود نیازی به خانواده نداشته باشند. در این کشورها سابقه بسیار طولانی برای افزایش سطح دسترسی مردم به بهداشت و درمان وجود دارد و برنامه‌های اجرایی زیادی برای حمایت از سالمندی وجود دارد. شمار زیادی از کشورهای دنیا که ازنظر اقتصادی در شرایط متوسطی قرار دارند برای بهبود وضعیت سالمندان تلاش زیادی کرده‌اند که ازجمله آن‌ها می‌توان به شیلی و آرژانتین و مایوریتوس اشاره کرد.
نمونه یک کشور موفق
همان‌طور که گفته شد کشور سوئیس نه‌تنها در اروپا بلکه در سطح جهان در ابتدای فهرست بهترین کشورهای جهان در حمایت از سالمندان خود است. بنابراین مفید است که به اقدامات این کشور در حمایت از سالمندان اشاره‌ای داشته باشیم.
مراقبت سالمند در سوئیس
یکی از انتظارات مردم سوئیس ، داشتن عمر طولانی و زیاد زندگی کردن می‌باشد. و حتی تمایل دارند بجای اینکه به‌عنوان فردی از یک خانواده ، در جمع خانواده زندگی کنند ، تمایل زیادی دارند که تنها زندگی کنند . این نشان‌دهنده اعتماد و امید سالمندان به زندگی می‌باشد .آب‌وهوا و آرامشی خوبی در سوئیس وجود دارد ، و عامل بسیار مهمی برای روحیه بالای مردم این کشور شده است .مراقبت سالمند در سوئیس بخشی از وظائف رقابتی سارمان ها ست . و کانتون مای کشور سوئیس هم در این امر همکاری می‌کنند.
در مقابل این قضیه ، سرای سالمندان در سوئیس هم وجود دارد . که کانتون تا برای افراد سالخورده تأسیس کرده‌اند . و این کانتون تا بخشی و یا تمام هزینه ، نگهداری برخی از سالمندان را به عهده می‌گیرند .برخی از سالمندان هم با هزینه خود در سرای سالمندان در سوئیس می‌مانند . وزندگی کاملاً شخصی خود رادارند.
همان‌طور که گفتیم سوئیس از ۲۶ کانتون تشکیل‌شده است . و هرکدام از این کانتون تا در تصمیم‌گیری‌های داخلی‌شان مستقل هستند. تقریباً نقش این کانتون تا در تمامی موارد مرتبط به مهاجرت سوئیس مشهود و مسلم می‌باشد.
کمون چیست ؟
هر کانتون مراقبت‌های پرستاری بخش خود را ارائه می‌دهد .در هر کانتون شهرداری‌هایی هستند که مسئول تضمین این مراقبت تا هستند . و به سالمندانی که نیاز به نگهداری و مراقبت دارند ، کمک می‌کنند. این شهرداری تا ،(کمون communes) نامیده می‌شوند . شهرداری تا و کانتون تا در ارتباط با یکدیگر هستند. کمون تا در مراقبت سالمند در سوئیس نقش دارند.
این مراقبت تا ، هم در سرای سالمندان در سوئیس امکان دارد. و هم در خانه شخصی سالمند امکان دارد . که بیشتر تمایل به مراقبت در خانه شخصی فرد سالمند هست . و اکثر خانواده تا و خود سالمند ترجیح می‌دهند در خانه شخصی خودشان ، از این مراقبت تا بهره بگیرند.
زیرا که در خانه خود سالمند ، امکانات ، وسایل شخصی و محیط خانه ، کمک بسیاری به بالا رفتن روحیه سالمند می‌کند . و دیگر لازم نیست سالمند سعی کند که به محیط جدید با وسایل جدید ارتباط برقرار کند. بنابراین انتخاب خانه خود سالمند ، بهترین گزینه می‌باشد.
سازمان SPITEX چیست ؟
همان‌طور که در مطالب قبلی اشاره کردیم ، سوئیس کشوری بسیار قانون‌مدار و منظم می‌باشد . و تقریباً برای تمامی مراحل و امور زندگی و کار ، سازمان و قوانینی دارد .خدمات مراقبتی سالمندان در خانه خود سالمند، توسط سازمان Spitex در سراسر کشور سوئیس مدیریت می‌شود . و گفته‌شده که این خدمات، بسیار خوب بوده است.
این مدیریت با امکانات و نیروهای متخصص جهت ارائه باکیفیت‌ترین خدمات ، انجام می‌شود. این سازمان چنانچه امکانات مناسب و کافی را نتواند در خانه شخصی خود سالمند ارائه دهد، مقدمات بستری شدن وی را در بیمارستان فراهم می‌کند. و سالمندان را تنها نخواهد گذاشت.
حتی اگر خود نتواند خدمات کافی ارائه دهد ، با دیگر مراکز و سازمان تا ارتباط برقرار می‌کند کلاً سالمندانی که از تمکن مالی خوبی برخوردار هستند ، ترجیح می‌دهند در خانه شخصی خود بمانند و این خدمات را داشته باشند.
نقش شهرداری در مراقبت‌های سالمندی
شهرداری تا اگر بزرگ و توانا باشند ، این مدیریت را در خانه خود سالمند به عهده می‌گیرند. و اگر نتوانند کل مسئولیت را به عهده بگیرند ، در اداره این خدمات کمک می‌کند . و بخشی از امکانات و خدمات رفاهی را در اختیار سالمندان عزیز قرار می‌دهد. کانتون تا ، شهرداری تا و سازمان‌های بیمه ، همه باهم در ارتباط هستند.
هزینه مراقبت سالمند در سوئیس
در مورد هزینه تا ، بیمه درمانی حداقل تا بخشی از این هزینه تا را پوشش می‌دهد . فقط لازمه ش این است که در کانتون ثبت‌نام شوند . مشمولین بیمه درمانی حداقل ۵۰ درصد هزینه تا را باید پرداخت کنند.
و آن‌هایی که این مبلغ را ندارند ، کمک‌های تکمیلی اداره بیمه اجتماعی فدرال را دریافت خواهند کرد .همچنین سالمندان می‌توانند از خانواده‌هایشان کمک مالی بگیرند. در غیر این صورت ، می‌توانند از سازمان خیریه و یا سرای سالمندان که توسط ارتش اداره می‌شود استفاده کنند. مؤسسات خیریه نیز به شهرداری تا ، کانتون تا و سازمان‌های بیمه‌ای پیوسته‌اند.
نقش سازمان خیریه در مراقبت سالمند در سوئیس
سالمندانی که مبتلابه زوال عقلانی هستند ، از بیمه درمانی دولتی استفاده می‌کنند. مؤسسات خیریه بیماری آلزایمر، از افراد بی‌بضاعت حمایت مالی می‌کند. و برای ارائه خدمات بهتر همواره تلاش می‌کنند. هزینه مراقبت سالمند در سوئیس با کمک دولت و سازمان‌های خیریه امکان‌پذیر است.
BUPA GLOBAL چیست ؟
یکی از سازمان‌های بیمه خصوصی در سوئیس ، Bupa Global می‌باشد. و هدفش کمک کردن به خانواده تا ست که بتوانند بعد از ۶۰ سالگی زندگی سلامت و شادی داشته باشند. این سازمان مورد اعتماد بیش از ۱۹۰ کشور می‌باشد. و مهاجران بین‌المللی نیز به این سازمان اعتماد دارند.
سوئیس ایده “بانک زمان” را برای مراقبت از سالمندان اجرا می‌کند
“بانک زمان” یک طرح بازنشستگی برای مراقبت از سالمندان است که توسط وزارت تأمین اجتماعی فدرال سوئیس تدوین و توسعه داده‌شده است.
دولت سوئیس در نظر دارد فرهنگ زیبای روستایی مراقبت از یکدیگر را به شهرهای مدرن بیاورد که بیش از نیمی از جوانان از این طرح استقبال کرده‌اند.
استقبال جوانان از چنین طرحی و هم‌جواری و همدلی با سالمندان به معنی ترکیب خامی و پختگی و کسب تجربه فراوان برای جوانان، زنده ماندن، احترام به اصل و ریشه در جامعه و همچنین افزایش امید به زندگی سالمندان است.
اجرا کردن این‌گونه طرح تا در کشورهای سالمند نه‌تنها هزینه مای بیمه و مراقبت در دوران سالمندی را کاهش می‌دهد بلکه موجب تقویت اتحاد و همبستگی میان نسل تا می‌شود.
در کشور سوئیس، داوطلبان شرکت‌کننده در این طرح، در حساب شخصی‌شان در سیستم امنیت اجتماعی، زمانی را برای خود در “بانک زمان” پس‌انداز کرده تا درزمانی که توان حرکتی ندارند یا نیاز به مراقبت دارند، از آن برداشت کنند.
طبق این قرارداد؛ یک سال بعدازآن قضای خدمات متقاضی (سپرده‌گذاری زمان)، بانک زمان میزان ساعات خدمات را محاسبه کرده و به او یک “کارت‌بانک زمان” می‌دهد. هنگامی‌که داوطلب نیازمند کمک دیگران باشد می‌تواند با استفاده از آن کارت، زمان و بهره آن‌را برداشت کند. بعد از تائید، بانک زمان داوطلبانی را برای مراقبت از او در بیمارستان و یا منزل تعیین می‌کند. متقاضیان سپرده‌گذاری زمان، باید سالم و تندرست، دارای مهارت مای ارتباطی خوب و پر از عشق و علاقه به همنوعان باشند.داوطلبان در این طرح می‌توانند حداقل هفته‌ای دو بار برای مراقبت از سالمندان اقدام کنند و فعالیت‌هایی نظیر خرید، آشپزی، نظافت منزل و حتی گپ زدن با سالمندان را انجام دهند و زمان را برای خود سرمایه‌گذاری کرده تا در صورت نیاز خود به خدمات به برداشت از بانک زمان درخواست دهند. فرد داوطلب به‌محض بهبودی، می‌تواند دوباره مشغول کار مراقبت از دیگران شود.
دکتر تقی پور ابراهیم
روح‌اله میری
منابع
ترجمه گزارش اجلاس اتحادیه اروپا در باره سلامت روان و بهزیستی در سالمندن با عنوان:
Thematic Conference on Mental Health and Well-Being in Older People, Organised by the
European Commission and Spanish Ministry of Health and Social Affairs, under the auspices of
the Spanish Presidency of the Council of the European Union.
http://www.tejaratefarda.com/ شناسه خبر : ۱۱۱۰۲
https://iranimmigrationlawyers.com/ زینت طاهری 2019/01/23
۱۷ مرداد ۱۳۹۷ ۱۵:۲۹اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل صندوق بازنشستگی کشوری | کد خبر : ۹,۵۲۱
