اگر تا به حال با “قراردادهای مشارکت مدنی هم‌بانیان استارتاپ ها” مواجهه داشته اید احتمالا با بحثی به عنوان “شرط وستینگ” یا “Vesting Term” نیز روبرو شده اید. در این دسته از قراردادها غالبا پیشنهاد می شود جهت ایجاد پایبندی طرفین به قرارداد و دوام رابطه همکاری هم‌بانیان با استارتاپ نوپا از چنین شرطی یا شروط مشابه دیگری استفاده شود. البته نباید از نظر دور داشت که شرط وستینگ صرفا در قراردادهای مزبور کاربرد ندارد بلکه از چنین شرطی در قراردادهای استخدام یا حتی برخی قراردادهای دیگر نیز استفاده می شود.

▪️چرا شرط وستینگ مهم است؟
شما در حال انجام کارهای معمول خود هستید که به یکباره ایده ای فوق العاده جهت راه اندازی یک کسب و کار استارتاپی به ذهنتان خطور می کند. به محض خطور این ایده کاملا به وجد آمده و شگفت زده می شوید. به مرور رویاهای مختلف را از راه اندازی و توسعه این کسب و کار در ذهنتان مرور کرده و به خیال پردازی در مورد آن می پردازید. ایده جدید روزها و ماه ها ذهن شما را به خود درگیر نموده و غالب فعالیت ذهنی شما را به خود اختصاص می دهد. کم کم سعی می کنید ایده خود را مدون و مکتوب کرده و با دوستان و نزدیکان خود مشورت نمایید. در حساب و کتاب هایی که می کنید متوجه می شوید که ممکن است به تنهایی از پس کار و هزینه های آن بر نیایید لذا احتمالا به دنبال هم‌بانی می گردید که بتوانید کار را با همکاری او شروع کنید. اگر از آن دسته افرادی هستید که راحت اعتماد می کنید صرفا با مذاکرات و توافقات شفاهی (Gentleman Agreement) کار را شروع می کنید؛ اگر کمی دور اندیش باشید، توافقات خود را شخصا مکتوب می کنید و اگر هم بخواهید کمی محکم کاری کرده و محتاطانه تر عمل نمایید از یک حقوقدان برای تنظیم توافقات اولیه خود تحت ماده ۱۰ قانون مدنی بهره برده و نهایتا با تخصیص میزانی از سهام به هم‌بانی، کار دو نفره تان را شروع می کنید.
پس از این مرحله سریع، با شتاب و با انگیزه کار را آغاز کرده و بدون خستگی تلاش می کنید. پس از اینکه چند ماهی فعالیت کردید، کار جنبه های سخت تری از خود را نشان داده و برخی مواقع نیز استهلاکی و فرسایشی می شود. از آنجاکه این ایده اولین بار به ذهن شما خطور کرده و به نوعی نسبت به آن رابطه پدر-فرزندی دارید سعی می کنید تا خستگی ها را کنار گذاشته و ممارست کنید. استارتاپ شما هر روز تکمیل تر شده و ارزش آفرینی آن بیشتر می شود. کم کم سعی می کنید تا کارمندانی را استخدام کنید و کار خود را توسعه دهید. الآن دیگر بیش از یکسال از آغاز رسمی کار دو نفره شما سپری شده و نوپای چندماهه شما در حال جان گرفتن و رشد است. در همین شرایط است که یکباره از هم‌بانی خود یک تماس تلفنی دریافت داشته و به یکباره خشکتان میزند؟!
بله – درست است. حال که استارتاپ شما در حال جان گرفتن است او از شما درخواست ۲۰۰ میلیون تومان جهت واگذاری سهم خود به شما (احتمالا به دلایلی چون بدهکاری، مشکلات مالی و …) و یا واگذاری سهام به ثالث را دارد. این در حالیست که شما تمام پس انداز چند سال گذشته خود را جهت راه اندازی این کسب و کار هزینه کرده اید و دستتان خالی است. فروش استارتاپ نه تنها به معنای شکست جدی استارتاپ، بلکه به معنای هدر رفتن بخش زیادی از سرمایه ذخیره شده شما و ورود ضربه مهلکی به اقتصاد شخصی شما هم می باشد. این دقیقا همان نقطه ای است که شرط «وستینگ» یا شروط مشابه آن می توانست شما را نجات دهد!

▪️شرط وستینگ چیست؟
شرط وستینگ عبارتست از یک شرط ضمن عقد که به موجب آن هم‌بانیان یک کسب وکار نوپا متعهد و ملتزم می شوند تا مدت معینی را به فعالیت در استارتاپ پرداخته و پیش از آن ترک همکاری ننمایند. بموجب شرط مزبور، کل سهام هر هم‌بانی طی زمانبندی خاصی به مالکیت کامل (مستقر) هر کدام از طرفین در آمده و در صورتی که در میانه کار یکی از هم‌بانیان قصد ترک همکاری داشته باشد، بخش مورد اعتنایی از سهام وی توسط سایرین تملک یا به فروش رسیده و الباقی آن به وی تعلق خواهد گرفت.

▪️معمولاً مدت زمان شرط وستینگ چقدر است؟
غالبا در شرکت های استارتاپی، هر هم بانی طی بازه زمانی ۴ ساله می تواند صاحب کل سهام خود شود ولی چنین مدت زمانی اجباری نیست و شما می توانید بازه زمانی کمتر یا بیشتری از آن را پیش بینی نمایید.
به هر حال، در فرض عادی و معمول کل سهام هر هم بانی تقسیم بر ۴۸ قسمت می شود که با سپری شدن هر ماه یک چهل و هشتم از سهام به آن ها تخصیص یافته و مالکیت فرد بر آن میزان از سهام مستقر و ثابت می شود. در چنین فرضی اصولا هم بانی ها در سال اول ۲۵% سهام خود را دریافت نموده، با گذشت سال دوم۵۰% سهم خود را می گیرند، ۲۵% سوم سهام آن ها با سپری شدن سال سوم به آن ها تخصیص خواهد یافت و نهایتا با طی شدن ۴ سال تمام، مالک ۱۰۰% سهام خود می شوند. البته نباید از نظر دور داشت که با وجود شرط صخره یا “Cliff” ، اگر هم بانی قبل از ۳۶۵ روز تمام بخواهد شرکت را ترک نماید هیچ سهامی به وی تعلق نخواهد گرفت و دست خالی شرکت را ترک خواهد کرد.

▪️ عملکرد و شیوه تنظیم شرط وستینگ چگونه است؟
شیوه کار (جهت پرهیز از پرداخت مالیات در کشور های دیگر) غالبا به این شکل است که کل سهام هر هم بانی به یکباره به وی منتقل می شود ولی به موجب شرط وستینگ هر کدام از طرفین به شریک دیگر یا شرکت این اختیار را می دهند تا در صورت خروج از شرکت بتواند میزان مشخصی از سهام وی را دریافت نموده و به فروش برساند. ممکن است با توجه به خواست طرفین و قوانین کشورهای مختلف این شرط به طرق مختلفی تنظیم شود، مثلا ممکن است طرفین توافق نمایند تا اگر هر کدام از هم‌بانیان پیش از ۳ سال از شرکت خارج شود، هیچ سهامی به وی تعلق نگیرد و یا ممکن است چنین توافق شود که هر هم‌بانی به ازای هر ساعت کار در شرکت، مالک یک ده هزارم از سهام خود شود.

▪️نمونه از شرط وستینگ سهام
جهت استحضار خوانندگان محترم یک نمونه از شرط وستینگ سهام ارائه می شود.
‼️ لطفا توجه داشته باشید که استفاده از شروط نمونه، بالاخص برای موارد مهمی چون شرط وستینگ، به هیچ وجه پیشنهاد نشده و استفاده از نظر کارشناس حقوقی جهت تنظیم این شرط اکیدا پیشنهاد می شود.

➡️ Vesting:
Vesting will occur based on the following schedule:
• Until and through [FIRST VESTING DATE], neither Founder’s shares will vest
• On and not before [FIRST VESTING DATE]– [۲۵% ] of each Founder’s shares will vest
• On and not before the 1st of every month thereafter, [1/36TH] of the remaining [75%]will vest
• Thus, on [END DATE] (the “Full Vesting Date”), each Founder will be 100% vested.
If either Founder ceases to provide services to the Company, resigns from the Company, or is terminated from service with the Company by a majority vote of the Founders according to their respective ownership interests, with or without cause or good reason, (the “Terminated Founder”) at any time prior to the Full Vesting Date (the “Termination Date”), none of the Terminated Founder’s additional shares shall vest. The Terminated Founder’s shares remaining unvested as of the Termination Date shall be cancelled or returned to the Company, and the Founder’s ownership interest shall be reduced by the amount of unvested shares so cancelled or returned.
If both Founders are still fully involved with the business and a liquidity event (i.e. sale to a third party, an initial public offering, or other liquidity event) occurs, 100% vesting will occur immediately.
(docracy .com/6u54l62z2e/founders-agreement-template-with-vesting)

? سعید نجات زادگان

(وکیل پایه یک دادگستری/ متخصص حقوق IT )