http://www.khabaronline.ir/detail/581427/society/environment
هشدار در کافه‌خبر؛ تا ۷سال‌ دیگر منابع‌آبی ایران تمام‌ می‌شود
کنترل‌نشدن جمعیت، کالاشدن زمین و شهری‌شدن محرک‌های‌اصلی نابودی محیط‌‌زیست ایران هستند

جامعه > محیط زیست – حاضران در کافه خبر خشک‌سالی و سیل معتقدند؛ «تهران 10 میلیون شهرنشین دارد اما شهروند ندارد؛ تنها 5درصد تهرانی‌ها شهروند هستند یعنی تهران را خانه خود می‌دانند و این برای محیط زیست تهران و آینده آبی این شهر بد است.»
در همین رابطه با حضور دکتر اویس ترابی، دکترای عمران و کارشناس هیدرولوژی و دکتر منیژه قهرودی، ژئومورفولوژیست و استاد دانشگاه شهید بهشتی میزگردی در کافه‌خبر خبرآنلاین برگزار شد که مشروح آن را در ادامه می خوانید؛

خانم دکتر قهرودی شما موافقید که این سیل ها با تغییر اقلیم ارتباطی ندارند ؟

قهرودی­: شواهدی که وجود دارد نشان می دهد از 10 هزار سال پیش حدود 90 بار اقلیم ایران تغییر کرده است. یعنی شواهد تغییر اقلیمی در ایران وجود دارد؛ اما در یک دوره زمانی بلند مدت. در دوره اخیر افزایش سیلاب ها را من قبول دارم، اما درباره ارتباط آن با تغییر اقلیم بررسی هایی که من کردم نشان می دهد که حداقل های دما در 40 تا 48 ایستگاه در کل ایران میزانی افزایش یافته است. مفهوم این موضوع این است که احتمال این که دما انتهای اسفند و اوایل فروردین افزایش پیدا کند و باران شروع شود و سیل بیاید وجود دارد.

سوال ما هم این است که آیا انسان این کار را انجام داده است یا نه؟

در رابطه با پایتخت چطور؛ تهران به سیل ها چه میزان آسیب پذیر است و علت چیست ؟

قهرودی: تهران سیل دارد و سیل هایش هم موضعی است. بهترین مدرک این موضوع هم تفاهم نامه آقای قالیباف با وزارت نیرو است که مدیریت سیل در تهران را به وزارت نیرو واگذار می کند؛ چون مردم دائم از شهرداری خسارت سیل می خواستند، چون اگر بارانی در تهران بیاید امکان دارد خیابان ولنجک درگیر سیل شود اما خیابان کناری آن خبری نباشد.

همچنین آستانه باران در تهران قبلا 60 تا 70 میلیمتر بوده اما الان 30 میلیمتر باران در تهران سیل می کند علت این تهران حوزه های یک دست نیست و به حوزه های کوچکی مثل من، حصارک، دربند و … تقسیم می شود. کار دیگری که انجام شده تسطیح زمین های تهران است. دیگر شیب ها به سمت زهکشی ها نیست و این موضوع به تهران آسیب زده است. مثلا جایی که بسیار سیل دارد واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد است. این دانشگاه بین فرحزاد و حصارک یک تپه را خریده و آن را صاف کرده، فرحزاد و حصارک اصلا قبلا سیل نداشته است، اما این ساختمان مرز خط تقسیم آب را از بین برده است.

ترابی: رودها در حال کانالیزه شدن هستند؛ دارآباد، دربند، سرخه حصار و… هم زمان زیادی است کانالیزه شده اند، شما می گویید سیلاب زیاد شده، سیل زیاد نشده، طغیان رودخانه و میزان بارش تغییری نکرده است.

ما درباره شهر تهران این را می گوییم اما درباره شمال و جنوب ایران چطور؟ در سیل چند وقت پیش خوزستان، سد دز پر از آب شده بود و در حال شکستن بود. عامل سیلاب های این مناطق هم تغییر اقلیم نیست؟

قهرودی: ما در گذشته هم در گلستان این سیل ها را داشته ایم؛ نه اینکه الان این سیل ها وجود دارد و در قبل وجود نداشته است. علت بخشی از سیل های شمال هم از بین رفتن جنگل ها نیست، بعضی از درخت ها خشک شده اند و با سیل حرکت می کنند و مسیر سیل را ایجاد می کنند. منشا بیشتر سیل های شمال هم به علت زه کشی نا مناسب است. سیل های جنوب که رود کارون آن درگیر می شود متفاوت است، حوزه دز حوزه بسیار بزرگی است از اراک تا خرمشهر اما ما در این مناطق میزان زیادی سد نداریم.

هیچ راهی برای حفظ این آب ها وجود ندارد ؟

قهرودی: من در بعضی مباحث نظری متفاوت با آقای ترابی دارم، سوالی که برای دانشجوهای ما وجود دارد هم همین است. گاهی حتی در یکجا هم خشکسالی و هم سیل رخ می دهد. تصور من این است که برخی چیزها در ایران تغییر کرده و چیزی که بیشتر تغییر کرده همین ” تغییر ” است؛ یعنی ضریب تغییر پذیری ما افزایش پیدا کرده است. ببینید ایران در مرز گذار است، این مسیری که توده های هوا برای ایران باران می آورند همیشه تغییر می کند. چرا ایران این میزان تغییر داشته؟ چرا عربستان چنین تغییری نداشته است؟ چیزی که از لحاظ آسیب پذیری مهم است این است که بپذیریم در مرز تغییر هستیم. برای مثال دوره ای سدسازی در ایران رواج پیدا کرد بعد دیدند که سدها در ایران خالی افتاده و آبی در آن وجود ندارد. الان برخی سدها را احیا می کنند و حجم آبی ایجاد می شود که اصلا نمی دانند این آب را کجا جمع کنند. بنابرین یک مقدار بلاتکلیفی است که آیا را ذخیره سازی کنیم یا رها کنیم؟

همچنین در کنار این که در مرز گذار هستیم کوه های بسیار بلندی داریم، ارتفاع های بالای 3000 متر در ایران است و ما تغییر اقلیم را بر اساس ارتفاع هم داریم و وقتی تغییراتی رخ می دهد این تغییرات در ایران شدتش بسیار بیشتر است. بنابراین درست است که مدیریت ما، ما را آسیب پذیر می کند؛ اما من معتقدم با هر نوع مدیریتی ما باز هم این تغییرات را داریم. برای همین باید آماده چنین تغییراتی باشیم.

با این تغییراتی که شما می گویید ما باید چگونه در این خاک زندگی کنیم؟

قهرودی: در این رابطه ابزارهای مدیریتی لازم است. من تصورم این است که دولت مردان می دانند باید چه کار کنند اما مسائل جانبی اجازه نمی دهد کاری صورت گیرد. ببینید برای مثال با یکی از مسئولین شهرداری جلسه ای داشتیم و فهمیدیم تهران 550 میلیون متر مکعب، یعنی نیمی از سرانه آب ایران، روان آب تولید می کند. پس اگر تهران روی سیستم جمع آوری روان آب ها برود، می تواند آب خود یا حداقل آب فضای سبز خود را تامین کند. الان سال ها است که در شهر های بزرگ دنیا تغییر کاربری کاملا ممنوع است. برای مثال شما به پاریس می روید و می بینید کنار یک برج یک مزرعه وجود دارد؛ زیرا به هیچ عنوان اجازه نمی دهد مزرعه به برج تبدیل شود. فکر می کنید ممنوع کردن تغییرکاربری برای تهران کار سختی است؟

من می گویم حال که شهرها بزرگ شدند باید آنها راحفظ کنیم؛ سپس ما باید به جای شهرهای بزرگ شهر های متوسط و کوچک را گسترش دهیم. اگر این سیاست های ما از قبل بود دیگر برای مثال نباید بگذاریم کرج انقدر بزرگ شود تا بگوییم مرکز استان است. ایران از نظر جغرافیایی سیاست تمرکزگرا دارد. سیاست تمرکزگرا نمی تواند حاکم باشد و جوری دیگر مدیریت کرد و من به نظرم مشکل تهران و شهرهای بزرگ این است.

شهروندها چه قدر در این بلاها تاثیر گذار بوده اند؟

قهرودی: به نظر من تهران 10 میلیون شهرنشین دارد اما شهروند ندارد، 5 درصد تهرانی ها شهروند هستند یعنی تهران را خانه خود می دانند و این بد است در حالی که فرهنگ شهروندی در دنیا موضوع مهمی است. براساس آمار ناسا که پارسال مشخص شد شاخص استرس آبی ایران 4.8 اعلام شد، یعنی 0.2 دیگر برای تبدیل شدن به عربستان فاصله داریم برای همین می گوییم کمتر از 7 سال منابع آب ما تمام می شود. در این تحقیق مشخص شده 20 درصد کسری آب ما به علت خشکسالی طبیعی است، 20 درصد تبخیر و 60 درصد هم برداشت بیش از اندازه از منابع آب زیر زمینی است.

برنامه ریزی شهری ما برای حفظ محیط زیست چگونه است؟

قهرودی: حال که شهرها بزرگ شدند باید آنها حفظ کنیم، سپس ما باید به جای شهرهای بزرگ شهرهای متوسط و کوچک را گسترش دهیم به جای شهرهای بزرگ اما این سیاست های ما از قبل بود؛ برای مثال می گذاریم کرج انقدر بزرگ شود تا بگوییم مرکز استان است. ایران از نظر جغرافیایی سیاسیت تمرکزگرا دارد، نمی تواند سیاست تمرکزگرا حاکم باشد و جوری دیگر مدیریت کرد و من به نظرم مشکل تهران و شهرهای بزرگ این است.

و در آخر نگاه کوتاهی به نشست مناطق مختلف تهران داشته باشیم؛ تهران چرا نشست می کند؟

قهرودی: تهران شهری است که شیب شمالی جنوبی آن زیاد است و بستر رسوبی دارد؛ در این ضخامت که نمی توان در عمق 1000 متری مترو ساخت. الان بخش های مختلف تهران نشست پیدا می کنند، تهران در سال 8 سانتیمتری فرو می‌رود، به همین دلیل دوره‌ای هم که می گفتند تهران می خواند مونوریل بسازد همین دلیل را دارد. همچنین تهران در حال سنگین شده است خود تهران به علت سنگینی در حال گود شدن است. از سوی نشست جنوب تهران به علت آبخوان‌ها هم مسئله‌ای دیگر است.